Idea dzialania

Ideę działania i wizję człowieka-twórcy Górki przedstawił najpełniej w opowiadaniach baśniowo-alegorycznych. W legendach mógł dowodzić, że ?jeśli człowiek zechce, zawsze odnajdzie w życiu okazje do wielkich czynów”. Inaczej stało się w opowiadaniach o włóczęgach. Pisarz wybrał postać wyłączoną ze społecznych stosunków międzyludzkich, postawił ją niejako poza konwencjonalnym dobrem i złem. Pozwoliło to na wywyższenie człowieka jako przedstawiciela gatunku, zagroziło wszakże anarchizmem, bowiem usunięta została wszelka społeczna podstawa etyki. We wszystkich jednak opowiadaniach człowiek podlegał heroizacji; bunt stawał się zarazem protestem przeciw przyjętym zasadom estetyki w literaturze, przeciwko odzwierciedlaniu prawdy powszedniego życia, przeciwko ?przeciętnemu” człowiekowi literatury ówczesnej. Należy tedy odrzucić rozpowszechnione mniemanie o rozdwojeniu postawy pisarskiej Gorkiego na romantyczną i realistyczną. O jedności tej postawy, mimo różnych ukształtowań stylistycznych, zadecydowała jednolita w całej nowelistyce koncepcja ?nowego romantyzmu”, również konsekwentnie jednolita koncepcja człowieka i estetyczna konstrukcja widzenia rzeczywistości. Górki sprowadził główne problemy ówczesnego życia i literatury do jednej wielkiej kolizji między zbuntowanym ?naturalnym” człowiekiem a wynaturzonym światem. Ta podstawowa kolizja występuje w rozlicznych wariantach. Fabułę swych opowiadań pisarz buduje kreując rzeczywistość i bohaterów na wzór swoich legend i alegorii, toteż stroni od realiów, unika nawet konkretnego opisu miejsca akcji.